PHOV viert springlevend 30-jarig bestaan

Met het jubileumsymposium ‘Zand & Olie’ vierde PHOV donderdag 21 november haar 30-jarig bestaan. In thuisbasis Utrecht werd feestelijk achterom en vooruit gekeken. ‘We zien PHOV als een schip dat in woelige wateren meevaart en koers houdt, om daar waar nodig hulp te bieden’, verbeeldt Corné Bulkmans de toekomstvisie van de organisatie. Na dertig jaar blijkt PHOV nog springlevend.

Als PHOV-directeur Wim van Alphen in pak op het podium staat, valt er iets te vieren. En dat klopt vandaag. Ruim 130 (oud)-cursisten, (oud)-bestuursleden en docenten, scriptiebegeleiders, examinatoren en andere belangstellenden uit het vakgebied zijn naar het jubileumsymposium van PHOV gekomen om het 30-jarig bestaan van de organisatie mee te vieren. Zelfs oudgedienden van de opleidingen ‘Hilversum 1’ en ‘Utrecht 1’ zijn aanwezig.

Met het symposium ‘Zand & Olie’ buigt PHOV zich over de rol van de moderne arboprofessional. Van Alphen opent met toepasselijke verwijzingen: ‘Wij moeten olie in de motor zijn, olie in de organisatie. En, onthoud deze: alleen een piepend wiel krijgt olie; oftewel wat niet goed werkt, krijgt aandacht.’ Aan de andere kant staat de arboprofessional volgens hem voor sommigen voor zand in de motor, zand in de ogen strooien, drijfzand. Van Alphen: ‘Enfin, zand erover’.

Hagenaar

Jack de Graaf (‘Utrecht 16’ en senior director EHS Europe bij Teva Pharmaceuticals) en Viola van Guldener (‘Utrecht 21’ en Program Manager Safety, Culture & Human Factors bij RIVM) geven in hun presentaties met persoonlijke anekdotes betekenis aan de begrippen.

Hagenaar Jack de Graaf vertelt speels over zand. ‘Een Hagenees komt van het veen, een Hagenaar van het zand.’ Zijn serieuze boodschap: een veiligheidskundige moet soms tegengas geven. Tegelijk dienen opleiding en arboprofessionals mee te bewegen met veranderingen, vindt hij. De Graaf: ‘Anders kun je net zo goed een zandfabriek beginnen.’

Viola van Guldener herinnert haar eerste auto, een rode Ford Escort. ‘Olie was een onmisbaar element.’ Inmiddels rijdt ze een Toyota Prius en heeft ze nooit meer onder de motorkap gekeken. Toch blijft voor arboprofessionals van de toekomst smeerolie belangrijk, meent zij. Van Guldener: ‘Het gaat erom processen goed te laten verlopen. Benader het positief, met vertrouwen en coachend. Met aandacht voor wat goed gaat.’

Lagerhuis-game

Het is vervolgens aan de zaal om keuzes te maken tussen zand en olie. Wat doe je als veiligheidskundige als je voor een romantisch diner in een sjiek restaurant een tafeltje voor de nooduitgang krijgt toebedeeld? Schuif je aan of vertrek je, vragen De Graaf en Van Guldener in een Lagerhuis-game waarin de aanwezigen fysiek voor groen of rood in de zaal moeten kiezen. De meerderheid blijft. Het stelt sommigen teleur. ‘Ik hoopte dat jullie je verantwoordelijkheid zouden uitdragen. Ik hoop dat jullie geen ongeval meemaken.’ De andere kant beargumenteert dat je beter de discussie kunt voeren. ‘Weggaan kan altijd nog. Ik zou als veiligheidskundige de situatie met het management bespreken en kijken wat er mogelijk is. Misschien kan het tafeltje op een andere plaats staan.’ Een andere deelnemer sluit zich daarbij aan: ‘Als je weggaat, blijft het tafeltje staan en heb je niet aangezet tot nadenken over een oplossing. Er is een risico, maar als je de discussie daarover niet voert, heb je niets gedaan.’ Een andere aanwezige: ‘Door het gesprek aan te gaan, kun je de restauranthouder mede-eigenaar maken van het probleem.’

Ook andere dilemma’s leiden tot actieve, inhoudelijke discussies tussen de aanwezigen. Beloon of straf je een medewerker die zichzelf in gevaar brengt om een milieu-incident te voorkomen? ‘Van straffen is nooit iemand beter geworden’, merkt groen op. Rood werpt tegen: ‘Hij overtreedt de regels. Ik accepteer het gewoon niet.’ Dilemma 3: Is de arboprofessional van de toekomst de olie in de machine of het zand in de motor? ‘Ik vind olie buitengewoon overgewaardeerd. Af en toe moet je een lijn in het zand trekken.’

Passieve parkiet

Marius Rietdijk (wetenschappelijk directeur van het ADRIBA aan de Vrije Universiteit en specialist in meetbare high performance cultuur) gaat na de pauze in op belonen en straffen volgens de ‘fijne kneepjes van het behaviorisme’. Hij inventariseert alle vragen vanuit de zaal – ‘nu heb je de kans’ – om ze vervolgens allemaal in een kleine 30 minuten te beantwoorden.

Want alles komt neer op het koppelen van consequenties aan gedrag, legt Rietdijk uit als hij vertelt over hoe hij een passieve parkiet dresseerde en activeerde. Rietdijk: ‘Je moet iedere keer bekrachtigen als je beter gedrag ziet. En om gedrag in stand te houden, leg je de lat steeds iets hoger.’ Zo werkt het volgens hem ook bij mensen. ‘Specifieer resultaat en het gedrag dat je wilt zien. Geef metingen terug aan mensen, stel doelen in stapjes en geef beloningen.’

Goede balans

Volgens Corné Bulkmans, lid van het managementteam van PHOV, is de arboprofessional lange tijd een gezien als een Zwitsers zakmes; in staat om alles op te lossen. ‘Een Superman/vrouw’, opgevoed om te helpen om de regels te handhaven.’ Maar na dertig jaar dient zich volgens hem een nieuwe generatie arboprofessionals aan, zijn er nieuwe technieken en risico’s en is er naast generalisten behoefte aan specialisten. PHOV wil in die veranderingen mee bewegen, zegt Bulkmans over de toekomstvisie van de organisatie. ‘We willen geen roeiboot op de golven zijn, geen olietanker die moeilijk bij te sturen is, maar een schip dat op woelige wateren meevaart en koers houdt en daar waar nodig hulp kan bieden.’

Daarbij komt het aan op een goede balans tussen zand en olie, meent hij. ‘Arboprofessionals moeten misschien minder probleemduiders zijn en zich met bedrijfssensitiviteit meer richten op oplossingen en dingen die goed gaan. Er moet een goede balans zijn. En soms moet je de grens trekken’, aldus Bulkmans die naast het bestaande PHOV Advies zinspeelt op een toekomstige PHOV Academy om in een continu leermodel kennis en kunde over te brengen.

Koempel, Glück auf

Hub Daniels, een van de founding fathers van PHOV, laat dat voortaan aan anderen over. Hij neemt na 30 jaar afscheid van PHOV. Bestuurslid Jos Schreurs herinnert Limburger Daniels bij het afscheid aan de koempels, mijnwerkers, in Zuid-Limburg. ‘Koempel betekende kameraad en bij elkaar betrokken zijn. En bij de wisseling van diensten, bij de lift naar 1150 meter onder de grond, klonk altijd het bemoedigende ‘glück auf’. Vandaag zeg ik ook: koempel, glück auf.’ Er zijn bloemen en de wetenschap dat Daniels nog altijd ‘gebeld’ kan worden. Want zoals Daniels in zijn slotwoord laat weten: ‘Ik ben er trots op dat ik een bijdrage heb mogen leveren aan de centrale positie die PHOV nu inneemt bij het onderwijs op het gebied van arbeidsveiligheid en procesveiligheid. Dat is te danken aan de inzet van velen. Ik zet nu een stapje terug, maar verdwijn niet helemaal. Want dertig jaar ervaring poets je niet zomaar weg.’

Tekst: Walter Baardemans, BNB Teksten