Duale wetgeving, de RI&E kan misleidend zijn.

Inleiding

Momenteel lijkt geen enkel bedrijf de veiligheid en gezondheid voldoende goed te kunnen regelen als gevolg van onduidelijke wetgeving, onvoldoende kwalitatief geborgde RI&E’s en het feit dat door de overheid steeds meer lijkt te worden afgerekend op 0 % onveiligheid. Het gevolg is een regen van extreem hoge boetes die goedwillende bedrijven eerder demotiveren dan stimuleren. 

Hoe wordt vaak gewerkt?

Meestal wegen deskundigen de zaken die tijdens de RI&E geconstateerd zijn, volgens een bepaalde wegingsmethode op groottes van de risico’s. Ze brengen deze onder in een plan van aanpak om deze in de tijd gefaseerd aan te pakken. Daarbij wordt geadviseerd de grotere risico’s het eerst aan te pakken en de kleinere pas later. Een verdedigbare en logische gedachtegang. 

Maar als goed naar de wetgeving wordt gekeken, mag eigenlijk helemaal niet zo gewerkt worden. In het Arbobesluit staan veel concrete wettelijke voorschriften beschreven waaraan (gewoon) voldaan moet zijn: niet ‘voldaan moet worden’ maar ‘voldaan moet zijn’. Dit is ook het geval voor die situaties waarbij slechts geringe risico’s zouden bestaan als niet aan die wettelijke voorschriften wordt voldaan. Dus deze zaken aan de hand van een plan van aanpak pas later aanpakken, mag niet. 

Bedrijfsveiligheid

Dus wanneer bij een machine bewegende delen niet zijn afgeschermd, moet dit worden aangepast, ook al wordt die machine slechts incidenteel gebruikt. Op basis van het sporadische gebruik zou volgens de wegingsmethode van Kinney & Wiruth (risico = waarschijnlijkheid x blootstellingsfactor x effect) het risico als zeer laag wordt bestempeld. Waarschijnlijk wordt vervolgens op basis van dat zeer lage risico een lage prioriteit aan de uitvoering van de maatregelen gegeven. Daardoor blijft de gevaarlijke machine als gevaarsbron lange tijd bestaan en is sprake van een wettelijke overtreding. Als er dan toch een ongeval plaatsvindt, is het bedrijf de sigaar. 

De bedrijven kunnen van deze dubbele benadering het slachtoffer worden als degene die de RI&E uitvoert dit beeld niet scherp heeft en vervolgens de bedrijven hierin verkeerd adviseert. 

Voorbeelden van wettelijke verplichtingen

Enkele voorbeelden van strenge (deterministische) verplichtingen uit het Arbobesluit zijn: voorkomen van valgevaar, afschermen van bewegende delen van machines afschermen, onder de grenswaarde houden van de concentratie aan gevaarlijke stoffen, enz.

Zaken die wèl (probabilistisch) gewogen mogen worden betreffen meestal bepalingen die minder concreet zijn en/of waarbij geen numerieke (referentie)waarden zijn genoemd, zoals fysieke belasting, psychosociale arbeidsbelasting, ergonomische inrichting van werkplekken, beeldschermwerk, enz. 

Hoe zou de aanpak bij de RI&E moeten zijn?

De aanpak zou als volgt moeten zijn:

• Per direct maatregelen treffen voor gevaren en de daarvan afgeleide risico’s waarvoor wettelijke voorschriften gelden (arbowetgeving, Bouwbesluit e.d. en de eigen branche-afspraken zoals vastgelegd in de arbocatalogus).
• Voor de resterende gevaren nagaan in hoeverre deze risico’s opleveren; deze in grootte wegen (evalueren) en met een prioritering in een plan van aanpak onderbrengen.
• Vervolgens conform de streefdata in het plan van aanpak de voorgestelde maatregelen uitvoeren. Veelal worden daarbij eerst de grootste risico’s aangepakt, daarna de middelgrote en daarna de laagste. Maar hiervan kan om bedrijfseconomische en andere redenen van worden afgeweken (voor de wettelijk verplichte zaken geldt dit dus niet).