Veiligheid versus gezondheid

Telkens verbaas ik mij over het gebruik van de twee termen veiligheid en gezondheid, vaak in één adem gebruikt. Veiligheid in de betekenis van safety is toch feitelijk een gezondheidszaak. Werken op grote hoogte zonder voldoende randafscherming of valbeveiliging kunnen we nu wel onveilig noemen, maar eigenlijk is het potentiële ongewenste effect toch ongezondheid. 

Grenswaarden
Niet alleen in de terminologie, ook in de normering wordt vaak een verschil gemaakt. Bij gezondheid denken we aan ‘veilige’ grenswaarden. Opvallend dat hier dan opeens weer de term ‘veilig’ bij gebruikt wordt. Beneden die grenswaarden zijn geen nadelige gezondheidseffecten te verwachten (tot soms bij een levenslange blootstelling). Denk hierbij aan geluid, trillingen, gevaarlijke stoffen.

In de veiligheid zijn die grenzen niet zo strak. Hoe veilig is veilig? Anders gezegd: hoe veilig is veilig genoeg? Bijvoorbeeld weer het werken op hoogte: is werken op een hoogte pas vanaf 2,5 meter onveilig en is het werken op lagere hoogtes dan geheel veilig? Gelet op het grote aantal letsels bij valpartijen van lagere hoogtes, blijkbaar niet. 

Blootstellingstijd
Nog een opvallend verschil: bij gezondheid acceptteren we een bepaalde blootstellingstijd aan bepaalde gezondheidsbedreigende factoren. Bij gevaarlijke stoffen bijvoorbeeld de 8 uurs of 15 minuten grenswaarde. Bij veiligheidszaken doen we dat vaak niet. Je mag niet, ook niet een korte tijd, op een steiger werken die onvoldoende voorzien is van beschermschoren of zonder maatregelen werken aan een elektrische stroombron. Bij veiligheid dus wel een absolute grens qua tijd: nul. 

Lange en korte termijn
Een veel gebruikt onderscheid tussen veiligheid en gezondheid is dat het bij veiligheid vaak zou gaan om voorkómen van effecten op korte termijn. Bij gezondheid zou het dan gaan om het voorkómen van effecten op langere termijn. Waar precies dan de grenslijn ligt tussen beide is niet duidelijk uren, maanden of jaren? In die zin nog altijd vreemd dat er twee aparte beroepsverenigingen zijn: de NVVK voor de gezondheidseffecten op korte termijn (de veiligheid) en de NVvA voor de effecten op langere termijn. Deze clubs hebben qua doelstelling immers meer overeenkomsten dan verschillen. Maar ja als er eenmaal twee aparte clubjes gevormd zijn, is het heel moeilijk deze weer te laten samensmelten, ook al streven beiden hetzelfde doel na. 

Landelijk beleid
Verbazingwekkend is ook dat het landelijk beleid op het gebied van veiligheid en gezondheid zo veel verschilt. Bij veiligheid (een effect op korte termijn), moet het bedrijf als dit een ongeval betreft met een ernstig effect, het ongeval direct melden bij de Inspectie SZW. Deze acteert daar meestal op en stelt een onderzoek in waaruit mogelijk juridische consequenties volgen.

Wanneer iemand door het werk ziek wordt, hoeft dat niet bij die inspectie gemeld te worden. Bij het vermoeden van een beroepsziekte moet wel gemeld worden, maar bij een ander instituut (het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten), maar de handhaving op die melding is gering. Deze reageert hier vervolgens ook niet op, anders dan de registratie van die melding. Een merkwaardig verschil in de beleidsmatige aanpak. 

Ongevallen zijn zichtbaar voor iedereen in het bedrijf, ziektes en met name beroepsgerelateerde ziektes zijn onzichtbaar. Al onze inspanning zou er op gericht moeten zijn om het onzichtbare zichtbaar te maken, pas dan kunnen we het aantal beroepsgerelateerde ziektes terugdringen. “lessons learned’’ is de meest gehoorde kreet na een arbeidsongeval, merkwaardig dat die kreet nooit bij een beroepsziekte wordt gehoord. Daar is de enige zorg om de zieke weer zo snel mogelijk op te lappen, zodat die weer aan het werk kan gaan. Over geleerde lessen van de organisatie heeft niemand het…