Het eigen perspectief

Laatst toetste ik een RI&E bij een groot bedrijf. Ik maakte samen met de opsteller van de RI&E, tevens preventiemedewerker een rondgang door het bedrijf. De preventiemedewerker was relatief klein, ca. 1,65 m. Ikzelf ben relatief groot 1,93 m.

Opvallend was dat over het hele terrein en de gebouwen nergens kans op struikelen was. Geen opstapjes of onhandige drempels, geen losliggende snoeren of kabels, geen losliggende of beschadigde vloertegels, trottoir- of stelconplaten.

Vanuit zijn perspectief had de preventiemedewerker goed gekeken naar alles wat in zijn vizier zat. Dit had hij wel zeer letterlijk genomen: hij had zich beperkt tot zaken beneden de 1,65 meter. Naar alle zaken boven de 1,65 meter had hij niet gekeken.

Het tegenovergestelde was echter het geval bij voorwerpen boven de 1,65 meter. Ik stootte herhaaldelijk (bijna) mijn hoofd tegen wel erg lage deurkozijnen, zijkanten van trappen, pijpleidingen op ca. 1.85 m hoogte. Die waren in de RI&E geheel niet opgemerkt door de (kleine) preventiemedewerker. Ieder kijkt blijkbaar vanuit zijn eigen perspectief. 

Een metafoor over deze verschillende perspectieven neem een bos:

• Een natuurliefhebber ziet een bos als een plaats met een breed ecosysteem en een aangename plek om te vertoeven.
• Een timmerman beschouwt een bos als een potentiële voorraad timmerhoud.
• Een energiecentrale ziet een bos als brandstof (biomassa) om energie op te wekken.
• Een projectontwikkelaar ziet een bos als een toekomstige plek voor bouwprojecten. 
• Een milieufreak ziet een bos als de longen van ons klimaat: bomen produceren zuurstof en binden kooldioxide en voorkomen daarmee dat de aarde nog verder opwarmt.

Zo zijn er nog meer invalshoeken te bedenken. 

Bij het uitvoeren of toetsen van de RI&E valt er ook niet aan te ontkomen dat ieder vanuit zijn eigen opleiding, kennis, vakgebied, ervaring en mogelijk zelfs stokpaardjes zaken waarneemt en beoordeelt.

Daarom is de huidige ontwikkeling rond de RI&E’s goed dat wanneer arbokerndeskundigen (de gecertificeerde hoger veiligheidskundige HVK-er, de arbeidshygiënst en de arbeids- en organisatiedeskundige A&O-er de RI&E zelf uitvoeren, zij veel scherper zich moeten realiseren waar hun beperkingen zitten en dat zij, als dat nodig is, andere deskundigen erbij moeten halen (dit ook conform de beroepscodes van hun beroepsverenigingen). Het Duitse spreekwoord van Goethe luidt niet voor niets: ‘In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister’. 

Voor de arbokerndeskundigen die de RI&E’s toetsen en adviseren over verbetermaatregelen geldt hetzelfde. Ook zij zijn in het nieuwe stelsel (ingangsdatum 1 juli 2022) verplicht zonodig een kerndeskundige vanuit 1 of 2 van de andere vakdomeinen erbij te halen voor de zogenaamde scopetoets. Dit voorkomt niet helemaal dat ieder vanuit zijn eigen perspectief de zaak beoordeelt, maar is wel een stap in de goede richting. Het maakt de RI&E en de RI&E-toets veel vollediger.

Arbokerndeskundigen die twee of drie vakgebieden behappen (twee- of drievoudig gecertificeerd zijn) kijken al breder. Het zal alleen niet meevallen drie vakgebieden goed bij te blijven houden en daar een ‘Meister’ in te blijven. 

Wim van Alphen, schizofreen veiligheidskundige en arbeidshygiënist

juni 2022