Een aantal jaren ben ik als veiligheidskundige/arbeidshygiënist/milieucoördinator werkzaam geweest bij een groot bedrijf. In die hoedanigheid zag ik inspecteurs van verschillende instanties bij ons over de vloer komen zoals I-SZW, Milieudienst, Hoogheemraadschap, brandweer enz. Wat mij toen verbaasde is dat zij vrij vaak kwamen. Niet dat het allemaal zo slecht was in het bedrijf, maar natuurlijk viel er altijd wel wat te verbeteren. Overigens hielp die overheidsbemoeienis wel. Als arbo- en milieudienst werden we daardoor door de directie veel serieuzer genomen: het was blijkbaar geen ‘dingetje’ van ons, maar iets dat ècht moest. Dubieus overigens zo’n opstelling.

Andere bedrijven in de regio bleken echter veel minder vaak bezocht te worden. Toen dat ons duidelijk werd, vroegen wij de inspecteurs om een verklaring daarvoor. Hun reactie was, dat zij het prettig vonden om bij ons te komen, omdat zij bij ons altijd vriendelijk ontvangen werden (met koffie en koekjes) en er bovendien ook veel medewerking werd verleend om zaken te realiseren. Inspecteurs bleken daar dus gevoelig voor te zijn; zij zijn ook mensen.

Maar was dat nu een compliment of toch niet?

Vergeleken met die andere bedrijven staken wij grote moeite om de laatste 10% aan ‘onveiligheid’ in het bedrijf weg te werken. Iedereen kent de wet van de afnemende meeropbrengst. Dus waren wij en die inspecties wel zo efficiënt bezig voor de maatschappij? Konden wij en zij niet beter bij andere bedrijven met eenzelfde inzet een veel hoger rendement behalen?

Hadden wij niet veel minder vriendelijk moeten zijn (geen koekjes bij de koffie, of nog erger: ook geen koffie) en veel minder moeten meewerken, zodat de inspecteurs hun heil elders hadden gezocht en mogelijk daar veel grotere slagen hadden kunnen maken (bij ons viel toch niet veel winst aan veiligheid te bereiken).

Natuurlijk inspecteren en handhaven moet. Een oude wijsheid in het leven is immers:

“Niet ieder mens is van nature vanzelfsprekend geneigd altijd alleen maar het goede te doen” (eufemisme). Dit kunnen we ook vertalen naar bedrijven. Veel bedrijven zullen zich netjes aan de wet houden en zelfs nog veel meer doen om de veiligheid en gezondheid van hun werknemers zo goed mogelijk te garanderen en zelfs hun ontwikkeling te bevorderen. Helaas zijn er ook altijd onwillenden die de kantjes ervan aflopen en denken: zo lang het goed gaat, gaat het goed, zo min mogelijk doen. De pakkans in Nederland is toch zeer klein.

Maar is het nu wel zo rendabel om bijvoorbeeld, wat nu gebeurt, veel extra inspecteurs in de procesveiligheid in te zetten, terwijl de berekende winst aan mensenlevens daardoor praktisch nihil is? Dat is geen verstandige en juiste proportionele inzet. Reageren we daarmee weer niet onevenwichtig op incidenten als Moerdijk? In andere branches zoals bijvoorbeeld in ziekenhuizen is een veel hoger rendement te behalen door het terugdringen van medische missers. Kunnen die nieuwe inspecteurs niet beter dáár aan de slag gaan? Menig ziekenhuis zal ook hen netjes en vriendelijk ontvangen (met koffie en koekjes) en willen meewerken.

Eenzelfde vraag die ik eerder heb gesteld gaat over de inzet van inspecteurs bij ongevallen. Is het wel zo rendabel om een groot deel van de beschikbare capaciteit van onze arbeidsinspecteurs in te zetten voor ongevallenonderzoek? En dan bovendien deze alleen te focussen op het opsporen van beboetbare overtredingen, zonder dat er meer fundamenteel naar de grondoorzaken wordt gekeken? De achterliggende oorzaken laten we daardoor bestaan, waarmee ook de kans op herhaling. Maar ja, zo blijven onze inspecteurs wel aan het werk en het is goed voor de fiscus (innen van steeds hogere boetes).

Het maximaal nog te bereiken rendement van deze inzet van de inspecteurs bij ongevallenonderzoek is ca. 80 levens per jaar. Dit is geen proportionele inzet. Kan deze onderzoekscapaciteit niet beter worden ingezet voor onderzoek naar de gemelde beroepsziekten? Er is nu bij geen enkele overheidsdienst een onderzoeksplicht naar beroepsziekten, ook niet bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). Wanneer we daar juist meer effort in zouden steken, kunnen we meer dan 3000 mensenlevens per jaar verdienen.

Waarom zijn we zo onevenwichtig bezig? Hoe kunnen we onze inspecteurs beter inzetten?

Zij willen toch ook meer rendement van hun werk? Het zijn toch net mensen (houden ook van koekjes), of niet soms?