RI&E: diagnose door ondeskundigen?

Iedereen mag een risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) uitvoeren. Maar is dit wel een goed uitgangspunt? 

Voor het uitvoeren van de R&IE is formeel geen enkele deskundigheid of ervaring vereist. Dus ook iemand die niets weet van arbeidsbelastende factoren, mag een RI&E opstellen. Vaak maakt men daarom maar gebruik van hulpmiddelen als tools en vinklijstjes of zoals deze chic genoemd worden: ‘RI&E-instrumenten’.

Maar deze ‘instrumenten’ kunnen nooit de realiteit in alle werksituaties geheel afdekken, tenzij het eindeloos lange lijsten worden. En dan nóg kunnen bedrijfsspecifieke risico’s worden gemist. Die lange lijsten hebben dan weer het nadeel dat de invullers onnauwkeuriger worden bij het invullen van de vragen, want ze hebben nog honderden vragen te gaan. Bovendien kan een instrument nooit een volwaardig alternatief zijn voor deskundigheid en ervaring. De kwaliteit van een onderzoek wordt immers niet bepaald door het instrument, maar door de kwaliteit van het onderzoeksteam. 

Rammelende toetsing
Wel is wettelijk een check op de kwaliteit ingebouwd. De RI&E moet in veel gevallen getoetst worden door een van de drie gecertificeerde arbokerndeskundigen (de HVK’er, de AH’er of de A&O’er) of de geregistreerde bedrijfsarts. Maar die toetsing rammelt ook omdat elk van die vier disciplines de volledige RI&E op alle vakgebieden mag toetsen vanuit zijn eigen vakkennis. Dat klopt niet. Gelukkig zijn er momenteel ontwikkelingen gaande om dit aan te passen. Maar in de praktijk is de toetsing slechts een toetsing is en deze zich beperkt tot de beoordeling van de RI&E-rapportages en een bedrijfsbezoek waarin steekproefsgewijs werkplekken worden bekeken.

Deze werkwijze rond de aanpak van de RI&E is merkwaardig. Laten we een vergelijking maken met als ze deze werkwijze ook in ziekenhuizen gaan toepassen.

De zorg
In een ziekenhuis worden diagnoses en behandelplannen opgesteld. Dat zou volgens de methode van de RI&E dan door mensen mogen worden gedaan zonder enige medische opleiding, kennis en ervaring. Dit zou ondenkbaar zijn. Een ziekenhuis dat zo te werk gaat, hoeft niet veel patiënten te verwachten. Deze werkwijze zou bovendien tot veel doden leiden.

Arbo
Ik vraag mij dan ook af of de wetgever in het verleden de juiste keuze heeft gemaakt door toe te staan dat ondeskundigen zonder ervaring de verplichte RI&E mogen uitvoeren met een achteraf een steekproefsgewijze toetsing door deskundigen.

Als we de kwaliteit van de RI&E’s op een hoger niveau willen krijgen, moeten we dan niet aan de voorzijde van dat traject investeren? Zo’n nieuwe aanpak vormt wel een extra kostenpost. Maar vinden we goede arbeidsomstandigheden nou belangrijk of niet?

En als de diagnose en behandelplan (de RI&E) nu echt goed worden, verdienen deze kosten zich dan niet terug door minder uitval door ongevallen, ziekte en beroepsziekten en hogere productiviteit?

december 2021